Παρασκευή 1 Νοεμβρίου 2019

Πού βάζω κόμμα, τελικό ν


Το κόμμα ( , ) σημειώνεται:
μετά από λέξεις, προτάσεις και φράσεις. Δηλώνεται στον αναγνώστη ότι στο σημείο αυτό θα πρέπει να σταματήσει η ανάγνωση λιγότερο από ό,τι στην άνω τελεία, π.χ. Tο κόμμα χωρίζει λέξεις, προτάσεις, φράσεις. Πιο συγκεκριμένα:
α)   Ανάμεσα σε λέξεις και προτάσεις που έχουν την ίδια συντακτική λειτουργία και δε συνδέονται μεταξύ τους, π.χ. Η Ειρήνη πήρε μαζί της τα σεντόνια, τα μαξιλάρια, τις κουρτίνες και τις κουβέρτες.
β)   Στην κλητική πτώση, π.χ. Ανέβασες, Λευτέρη, το κουτί στον πρώτο όροφο; Άνοιξε, μάνα μου γλυκιά, την άφθαρτη αγκαλιά σου.
γ)   Στις δευτερεύουσες προτάσεις, για να χωριστούν από τις κύριες, π.χ. Η Ανδρομάχη χάρηκε, γιατί πήρε καλό βαθμό στο διαγώνισμα. Δε σημειώνεται κόμμα στις ειδικές, βουλητικές, πλάγιες ερωτηματικές και ενδοιαστικές δευτερεύουσες προτάσεις, όταν έχουν θέση αντικειμένου ή υποκειμένου στο ρήμα της κύριας πρότασης, π.χ. Υποστηρίζει με επιμονή ότι απάντησε σε όλες τις ερωτήσεις. Επίσης δε σημειώνεται κόμμα πριν από τις περιοριστικές (ή προσδιοριστικές) αναφορικές προτάσεις, που εισάγονται συνήθως με το που, καθώς και πριν από τις ελεύθερες αναφορικές προτάσεις που έχουν θέση υποκειμένου, αντικειμένου, κατηγορουμένου ή εκφράζουν κάποια επιρρηματική σχέση, π.χ. Αυτά που είπε προχθές δεν τα ξαναλέει. Ο Γιάννης πίστεψε όσα του είπα (βλ. στο 3ο κεφάλαιο, ενότητα 5.2, γ). Τέλος δε σημειώνεται κόμμα και πριν από τις τελικές προτάσεις, όταν το νόημά τους συνδέεται στενά με το νόημα της κύριας πρότασης, π.χ. Έτρεξε για να τον προλάβει.
δ) Στις παρενθετικές φράσεις, όταν έχουν τη θέση παράθεσης ή επεξήγησης, π.χ. O νομάρχης μας, ο κ. Γεωργίου, επισκέφθηκε το σχολείο μας. Το έργο του Σεφέρη, κυρίως το δοκιμιακό, αποτελεί παρακαταθήκη για τους νεότερους.
Οι παραπάνω κανόνες αποτελούν τις βασικές αρχές για τη χρήση του κόμματος. Στην πράξη το κόμμα χρησιμοποιείται όπου ο συντάκτης του κειμένου θέλει να δείξει μια μικρή παύση στον λόγο.Στη λογοτεχνία η χρήση του κόμματος παρουσιάζει πολύ μεγάλη ποικιλία.


   Το τελικό ν

  • Το τελικό ν της αιτιατικής ενικού του θηλυκού γένους του οριστικού άρθρου (τη[ν] / στη[ν]) και της προσωπικής αντωνυμίας (αυτή[ν], τη[ν]), καθώς και το τελικό ν των αρνητικών επιρρημάτων δε(ν) και μη(ν) διατηρείται στον γραπτό λόγο, μόνο όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από ένα από τα παρακάτω: κ, π, τ, γκ, μπ, ντ, τσ, τζ, ξ, ψ, π.χ. Μίλησε με την κόρη του, αλλά Παρακολουθούσε με προσοχή τη ροή του νερού. Αν και ήρθε αργά, τη δέχτηκαν με χαρά, αλλά Όταν μιλούσε η Θάλεια δεν την άκουγε κανένας.

  • Το τελικό ν της αιτιατικής ενικού του αρσενικού γένους του οριστικού και του αόριστου άρθρου (τον/στον, έναν), καθώς και της προσωπικής αντωνυμίας (αυτόν, τον) διατηρείται στον γραπτό λόγο πάντοτε, στον προφορικό όμως λόγο προφέρεται συνήθως μόνο στις περιπτώσεις που ακολουθούν φωνήεντα ή τα: κ, π, τ, γκ, μπ, ντ, τσ, τζ, ξ, ψ, π.χ. O Σωτήρης χθες πήγε βόλτα με έναν συμμαθητή του στον ζωολογικό κήπο. Αυτόν τον άνθρωπο δεν τον συνάντησε ποτέ.
(από τη Γραμματική του Μ. Τριανταφυλλίδη)

Τρίτη 8 Οκτωβρίου 2019

Αρχαία Α΄ Γυμνασίου Φύλλο εργασίας ενότ. 2


ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Μάθημα: Αρχαία Ελληνική Γλώσσα
Ενότητα: 2Α, Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα

1)      Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις χρησιμοποιώντας λέξεις από το αρχαίο κείμενο, έτσι ώστε να ολοκληρώνεται το νόημα της κάθε πρότασης. Στη συνέχεια να τις μεταφράσετε στη Νέα Ελληνική:

α) Φίλιππος ο ............. του Αλεξάνδρου ην (= ήταν).
Μετάφραση:                                                                                                               
β) Οι ιατροί  ...................... τά των ανθρώπων σώματα.
Μετ.:                                                                                                                                      
γ) .................... εστί τούς σούς (= τους δικούς σου) γονεις υβρίζειν.
Μετ.:                                                                                                                                      
δ) Σωσον, Κύριε, τάς ................ ημων.
Μετ.:                                                                                                                                      


2)  α) Ποιος ήταν ο ρόλος των γονέων στην εκπαίδευση των παιδιών και ποιος των δασκάλων στην αρχαία Αθήνα;
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               

β) Να εντοπίσετε στο κείμενο στοιχεία που επιβεβαιώνουν ότι οι Αθηναίοι έδιναν μεγάλη σημασία στην πολύπλευρη εκπαίδευση των παιδιών.
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               





Ερωτόκριτος, επιλογή Γ΄ Γυμνασίου



Μάθημα: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας
Τάξη: Γ
Κείμενο: Βιτσέντζου Κορνάρου, Ερωτόκριτος, επιλογή

Ενότητα Α
ΠΟΙΗΤΗΣ

1     Tου Κύκλου τα γυρίσματα, που ανεβοκατεβαίνουν,
          και του Τροχού, που ώρες ψηλά κι ώρες στα βάθη πηαίνουν·
     και του Καιρού τα πράματα, που αναπαημό δεν έχουν,
          μα στο Kαλό κ' εις το Kακό περιπατούν και τρέχουν·
     και των Αρμάτω' οι ταραχές, όχθρητες, και τα βάρη,           5
          του Έρωτος οι μπόρεσες και τση Φιλιάς η χάρη·
     αυτάνα μ' εκινήσασι τη σήμερον ημέραν,
          ν' αναθιβάλω και να πω τά κάμαν και τά φέραν
     σ' μιά Κόρη κ' έναν ’γουρο, που μπερδευτήκα' ομάδι
          σε μιά Φιλιάν αμάλαγη, με δίχως ασκημάδι.          10

Ενότητα Γ
[Ο Ερωτόκριτος αποχαιρετά την Αρετούσα]
EPΩTOKPITOΣ

Λέγει της ο Pωτόκριτος· "Ήκουσες τα μαντάτα,
        που ο Kύρης σου μ' εξόρισε σ' τση ξενιτιάς τη στράτα;
K' εφάνη του κ' εσφάγηκεν ο-γι' αφορμή εδική μου,        1355
        σαν ήμαθε την προξενιάν, που'κουσε του Γονή μου.
K' έτοιας λογής εμάνισε, τόσο βαρύ του φάνη,
        κι ο Kύρης μου απ' την πρίκαν του λογιάζω ν' αποθάνει.
Tέσσερεις μέρες μοναχάς μου'δωκε ν' ανιμένω,
        κι απόκει να ξενιτευτώ, πολλά μακρά να πηαίνω.        1360
Kαι πώς να σ' αποχωριστώ, και πώς να σου μακρύνω,
        και πώς να ζήσω δίχως σου στο χωρισμόν εκείνο;
Eσίμωσε το τέλος μου, μάθεις το θες, Kερά μου,
        στα ξένα πως μ' εθάψασι, κ' εκεί'ν' τα κόκκαλά μου.
Kατέχω το κι ο Kύρης σου γλήγορα σε παντρεύγει,        1365
        Pηγόπουλο, Aφεντόπουλο, σαν είσαι συ, γυρεύγει.
Kι ουδέ μπορείς ν' αντισταθείς, σα θέλουν οι Γονείς σου
        νικούν την-ε τη γνώμη σου, κι αλλάσσει η όρεξή σου.

"Mιά χάρη, Aφέντρα, σου ζητώ, κ' εκείνη θέλω μόνο,
        και μετά κείνη ολόχαρος τη ζήση μου τελειώνω.        1370
Tην ώρα που αρραβωνιαστείς, να βαραναστενάξεις,
        κι όντε σα νύφη στολιστείς, σαν παντρεμένη αλλάξεις,
ν' αναδακρυώσεις και να πεις· "Pωτόκριτε καημένε,
        τά σου'ταξα λησμόνησα, τό'θελες πλιό δεν έναι."
Kι όντε σ' Aγάπη αλλού γαμπρού θες δώσεις την εξά σου,        1375
        και νοικοκύρης να γενεί στα κάλλη τσ' ομορφιάς σου,
όντε με σπλάχνος σε φιλεί και σε περιλαμπάνει,
        θυμήσου ενός οπού για σε εβάλθη ν' αποθάνει.
Θυμήσου πως μ' επλήγωσες, κ' έχω Θανάτου πόνον,
        κι ουδέ ν' απλώσω μου'δωκες σκιάς το δακτύλι μόνον.        1380
Kαι κάθε μήνα μιά φορά μέσα στην κάμερά σου,
        λόγιασε τά'παθα για σε, να με πονεί η καρδιά σου.
Kαι πιάνε και τη σγουραφιάν, που'βρες στ' αρμάρι μέσα,
        και τα τραγούδια, που'λεγα, κι οπού πολλά σου αρέσα',
και διάβαζέ τα, θώρειε τα, κι αναθυμού κ' εμένα,        1385
        που μ' εξορίσανε ο-για σε πολλά μακρά στα ξένα.
Kι όντε σου πουν κι απόθανα, λυπήσου με και κλάψε,
        και τα τραγούδια που'βγαλα, μες στη φωτιάν τα κάψε,
για να μην έχεις αφορμήν εις-ε καιρόν κιανένα,
        πλιό σου να τ' αναθυμηθείς, μα να'ν' λησμονημένα.        1390

"Παρακαλώ, θυμού καλά, ό,τι σου λέγω τώρα,
        κι ο-γλήγορα μισεύγω σου, κ' εβγαίνω από τη Xώρα.
Kι ας τάξω ο κακορίζικος, πως δε σ' είδα ποτέ μου,
        μα ένα κερί-ν αφτούμενον εκράτουν, κ' ήσβησέ μου.
Mα όπου κι αν πάγω, όπου βρεθώ, και τον καιρόν που ζήσω,        1395
        τάσσω σου άλλη να μη δω, μουδέ ν' αναντρανίσω.
Kάλλιά'χω εσέ με Θάνατον, παρ' άλλη με ζωή μου,
        για σένα εγεννήθηκε στον Kόσμον το κορμί μου.

Ενότητα Δ
[Η Αρετούσα μαθαίνει από τον πατέρα της ότι θα την φυλακίσει]
 APETOYΣA
Όποιος τσι μεγαλότητες ζητά ετουνού του Kόσμου,
        και δε γνωρίζει, πως επά διαβάτης είν' του δρόμου,
μα ρέμπεται[1] στες Aφεντιές, στα πλούτη του καυχάται,
        εγώ άγνωστον[2] τον-ε κρατώ, και πελελός[3] λογάται.
Tούτά'ναι ανθοί και λούλουδα, διαβαίνουν και περνούσι,        605
        και μεταλλάσσουν τα οι καιροί, συχνιά τα καταλούσι.
Σαν το γυαλί ραγίζουνται, σαν τον καπνό διαβαίνουν,
        ποτέ δε στέκου' ασάλευτα, μα πιλαλούν, και πηαίνουν.
Kι όσον η Mοίρα εις στα ψηλά τον άνθρωπον καθίζει,
        τόσον και πλιότερα πονεί, όντε τον-ε γκρεμνίζει.        610


Ερωτήσεις
1. Στο πρώτο απόσπασμα δίνεται, θα λέγαμε, ένα πανόραμα της ανθρώπινης ζωής. Ποια βασικά στοιχεία της ζωής διακρίνετε; Ποιες πληροφορίες μας δίνει ο ποιητής για το θέμα του έργου του;

2. Στο δεύτερο απόσπασμα ο Ερωτόκριτος δίνει κάποιες συμβουλές στην Αρετούσα. Τι φανερώνουν οι συμβουλές αυτές για την ψυχική του κατάσταση;

3. Στο τρίτο απόσπασμα τονίζεται ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης ζωής. Ποιο είναι αυτό; Πώς κρίνεται η στάση των ανθρώπων απέναντι στη ζωή;

4. Να χαρακτηρίσετε τη γλώσσα και το ύφος του έργου. Τι κοινό παρατηρείτε με τα δημοτικά τραγούδια και τι είδους διαφορές;

5. Υπάρχουν άλλες, παρόμοιες με του Ερωτόκριτου ερωτικές ιστορίες στην ελληνική και παγκόσμια λογοτεχνία. Αναφέρετε όσα παραδείγματα γνωρίζετε. Γιατί ο «έρωτας μετ’ εμποδίων» είναι προσφιλές θέμα για τους συγγραφείς;





[1] υπερηφανεύεται
[2] ανόητο
[3] τρελός