Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ΄ Γυμνασίου - Δ. Σολωμού, "Ελεύθεροι Πολιορκημένοι"

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Μάθημα: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας

Κείμενο: Διονυσίου Σολωμού, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι

Α. Βιογραφικά

Ο Διονύσιος Σολωμός γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1798. Ήταν γιος του κόντε Νικολάου Σολωμού και της υπηρέτριάς του Αγγελικής Νίκλη. Σπούδασε στην Ιταλία, όπου γνωρίστηκε με σημαντικούς ανθρώπους της ιταλικής διανόησης. Το 1818 επέστρεψε στη Ζάκυνθο για 10 χρόνια και μετά πήγε στην Κέρκυρα, όπου έζησε ως τον θάνατό του, το 1857, σε ηλικία 59 ετών, από εγκεφαλικό.

Η ποίηση του Σολωμού επικεντρώθηκε στα μεγάλα θέματα που απασχόλησαν φιλοσόφους και ποιητές μέσα στους αιώνες: ελευθερία, φύση, θρησκεία, θάνατος και έρωτας. Κεντρικό πρόσωπο της Επτανησιακής σχολής, ο Σολωμός αφομοίωσε την ελληνική κληρονομιά: τον Όμηρο, τα έργα της κρητικής λογοτεχνίας, τα δημοτικά τραγούδια, αλλά και τα έργα τοπικών στιχουργών. Είναι ο εθνικός μας ποιητής, όχι μόνο γιατί έγραψε τον Εθνικό Ύμνο, αλλά και γιατί αξιοποίησε με θαυμαστό τρόπο την προηγούμενη ελληνική ποιητική παράδοση (ιδιαίτερα τη δημοτική ποίηση). Επιπλέον, ήταν ο πρώτος που καλλιέργησε συστηματικά τη δημοτική γλώσσα και άνοιξε τον δρόμο για τη χρησιμοποίησή της στη λογοτεχνία.  

Εκτός από τον Ύμνον εις την Ελευθερίαν, τα σπουδαιότερα έργα του είναι: Ο Κρητικός, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Ο Πόρφυρας, Η Γυναίκα της Ζάκυθος, Λάμπρος. Τα μεγαλύτερα έργα του είναι γραμμένα σε δεκαπεντασύλλαβο, έναν δεκαπεντασύλλαβο που ο Σολωμός τον έφτασε στην τελειότητα.

Β. Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι

Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι είναι το έργο της ζωής του Δ. Σολωμού. Πρόκειται για ένα μεγάλο επικολυρικό ποίημα, που το επεξεργάστηκε σε τρία διαφορετικά σχεδιάσματα. Ο ποιητής εμπνεύστηκε το έργο αυτό από τη δεύτερη πολιορκία της «Ιεράς πόλεως» του Μεσολογγίου.

Στο απόσπασμα Ι του βιβλίου μας, κυριαρχεί νεκρική σιγή, μια βαριά ατμόσφαιρα, με μόνιμη την παρουσία του θανάτου. Οι εικόνες είναι συγκλονιστικές: η Μεσολογγίτισσα μάνα ζηλεύει που βλέπει το πουλάκι να ταΐζεται από τη μάνα του, ενώ η ίδια δε μπορεί να ταΐσει το πεινασμένο παιδί της. Ο σκληροτράχηλος Σουλιώτης πολεμιστής (οι Σουλιώτες πολέμησαν στο Μεσολόγγι), κλαίει, κλαίει και ντρέπεται μαζί, όχι μόνο γιατί δεν μπορεί να σηκώσει το ντουφέκι του, από την πείνα, αλλά και γιατί γνωρίζει ότι ο εχθρός το ξέρει αυτό. Οι υπερασπιστές της πόλης έχουν πλήρη συναίσθηση της κατάστασής τους. Κυριαρχεί ερήμωση, απόγνωση.

Στο απόσπασμα ΙΙ, η ατμόσφαιρα είναι τελείως διαφορετική, χαρούμενη. Με ένα πλήθος από εικόνες, ο ποιητής περιγράφει την οργιαστική φύση που περιβάλλει την πολιορκημένη πόλη· είναι Απρίλης. Το απόσπασμα αυτό επιγράφεται «Πειρασμός». Οι πολιορκημένοι μπαίνουν σε πειρασμό από την ομορφιά της ζωής που ξέρουν πως χάνουν. Έχουν μέσα τους ένα ηθικό δίλημμα: από τη μια είναι η λαχτάρα για τη ζωή, από την άλλη το χρέος. Με το να απαρνηθούν τη γλύκα της ζωής που τόσο προκλητικά τους περιβάλλει, υψώνονται σε ήρωες, σε υπεράνθρωπες μορφές· αυτό είναι το μεγαλείο τους.

Γ. Ερωτήσεις - δραστηριότητες:

1. Να δικαιολογηθεί ο τίτλος του ποιήματος.

2. Διαβάστε παρακάτω το ποίημα του Κ. Καρυωτάκη: «ο Διάκος». Στη συνέχεια, απαντήστε στις ερωτήσεις:

Κώστας Καρυωτάκης

Ο Διάκος

Ο Αθανάσιος Διάκος ήταν ήρωας της Επανάστασης του 1821. Με λίγα παλικάρια αντιστάθηκε στο γεφύρι της Αλαμάνας στους πολυπληθέστερους Τούρκους. Ο θάνατός του υπήρξε μαρτυρικός.

Μέρα του Απρίλη.
Πράσινο λάμπος,
γελούσε ο κάμπος
με το τριφύλλι.

Ως την εφίλει
το πρωινό θάμπος,
η φύση σάμπως
γλυκά να ομίλει.

Εκελαδούσαν
πουλιά, πετώντας
όλο πιο πάνω.

Τ’ άνθη ευωδούσαν.
Κι είπε απορώντας:
«Πώς να πεθάνω;»

α) Τι κοινά σημεία βλέπετε με το απόσπασμα ΙΙ των Ελεύθερων Πολιορκημένων, στη μορφή και στο περιεχόμενο;

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

β) Τι συναισθήματα σάς προξενούν τα δύο ποιήματα; Γιατί;

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………